Οστεοπόρωση
Η οστεοπόρωση αποτελεί μία από τις συχνότερες παθήσεις του σκελετού. Αφορά μία στις τρεις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και έναν στους πέντε άνδρες άνω των 50 ετών.
Τα οστά έχουν την εξαιρετική ικανότητα να προσαρμόζονται σε σχήμα και μέγεθος, αντιδρώντας στα μηχανικά φορτία που τα επηρεάζουν. Ωστόσο, στην περίπτωση των ασθενών με οστεοπόρωση, παρατηρείται μειωμένη οστική πυκνότητα και διαταραχές στη δομή τους, αυξάνοντας τον κίνδυνο κατάγματος.
Τα κατάγματα έχουν σημαντική επίδραση στην ποιότητα ζωής και μπορούν να μειώσουν το προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών με οστεοπόρωση.
Παράγοντες Κινδύνου για την Οστεοπόρωση
Διάφοροι παράγοντες επηρεάζουν την οστεοπόρωση, και διακρίνονται σε παράγοντες που μπορούν να τροποποιηθούν μέσω των καθημερινών συνηθειών ή σε μη τροποποιήσιμους παράγοντες.
Οι μη τροποποιήσιμοι παράγοντες περιλαμβάνουν γενετικούς παράγοντες, κληρονομικότητα, ιστορικό κατάγματος, φύλο (γυναίκες), ηλικία άνω των 50 ετών, εμμηνόπαυση και παθήσεις.
Οι τροποποιήσιμοι παράγοντες περιλαμβάνουν χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D μέσω της διατροφής, έλλειψη σωματικής άσκησης, χαμηλό σωματικό βάρος, κάπνισμα και υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.
Συμπτώματα της Οστεοπόρωσης
Η οστεοπόρωση συχνά χαρακτηρίζεται ως “σιωπηλή ασθένεια”, καθώς συνήθως δεν παρουσιάζει συμπτώματα μέχρις ότου συμβεί ένα κάταγμα. Ωστόσο, όταν εμφανίζονται συμπτώματα, μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με τη θέση και τη σοβαρότητα του κατάγματος. Μερικά κοινά συμπτώματα που σχετίζονται με την οστεοπόρωση είναι:
Κατάγματα: Η οστεοπόρωση αυξάνει τον κίνδυνο καταγμάτων, ειδικά στη σπονδυλική στήλη, τα ισχία και τους καρπούς. Τα κατάγματα που προκαλούνται από την οστεοπόρωση συχνά ονομάζονται κατάγματα ευθραυστότητας, καθώς μπορούν να συμβούν με ελάχιστο τραύμα ή ακόμη και κατά τη διάρκεια απλών δραστηριοτήτων. Οι πιο συνηθισμένοι τύποι καταγμάτων που σχετίζονται με την οστεοπόρωση περιλαμβάνουν:
- Κατάγματα σπονδυλικής στήλης: Επίσης γνωστά ως συμπιεστικά κατάγματα σπονδυλικής στήλης, μπορεί να προκαλέσουν πόνο στην πλάτη, απώλεια ύψους και κυφότητα. Μπορεί επίσης να περιορίσουν την κινητικότητα και να επηρεάσουν την ποιότητα ζωής.
- Κατάγματα ισχίου: Αυτά συμβαίνουν λόγω πτώσης και μπορεί να προκαλέσουν έντονο πόνο, δυσκολία στην κίνηση ή ακόμα και αλλαγή στο βάδισμα. Συχνά απαιτούν χειρουργική επέμβαση και επηρεάζουν σημαντικά την κινητικότητα και την ανεξαρτησία.
- Κατάγματα καρπού: Αυτά μπορεί επίσης να προκληθούν από πτώση και να προκαλέσουν πόνο και δυσκολία στη χρήση του χεριού.
Πόνος στην πλάτη: Τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης που συνδέονται με την οστεοπόρωση προκαλούν έντονο πόνο στην πλάτη, ο οποίος μπορεί να επιδεινωθεί με την κίνηση ή την παρατεταμένη στάση.
Απώλεια ύψους: Η οστεοπόρωση μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια ύψους με την πάροδο του χρόνου, ειδικά όταν υπάρχουν πολλαπλά κατάγματα. Αυτό οφείλεται στη συμπίεση των σπονδύλων και μπορεί να οδηγήσει σε κυφότητα.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτά τα συμπτώματα δεν παρουσιάζονται αποκλειστικά στην οστεοπόρωση και μπορεί να προκληθούν και από άλλες παθολογικές καταστάσεις.
Πρόληψη και Θεραπεία της Οστεοπόρωσης
Η οστεοπόρωση μπορεί να αποτραπεί. Η εμφάνισή της εξαρτάται από δύο κύριους παράγοντες: την κορυφαία οστική μάζα, η οποία ολοκληρώνεται περίπου στην ηλικία των 35 ετών, και τον ρυθμό οστικής απώλειας. Όσο μεγαλύτερη είναι η κορυφαία οστική μάζα και όσο χαμηλότερος ο ρυθμός οστικής απώλειας, τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα εμφάνισης οστεοπόρωσης.
Η πρόληψη, λοιπόν, στοχεύει στη μέγιστη δυνατή αύξηση της κορυφαίας οστικής μάζας και τη μείωση του ρυθμού οστικής απώλειας με τα διαθέσιμα ιατρικά μέσα.
1. Άσκηση
Οι ασκήσεις που ενεργοποιούν το βάρος του σώματος, ιδιαίτερα στην περιοχή της σπονδυλικής στήλης και των άκρων, αυξάνουν την κορυφαία οστική πυκνότητα και μειώνουν τον ρυθμό απώλειας οστικής μάζας σε νεαρά άτομα. Οι αθλητές συνήθως έχουν υψηλότερη οστική μάζα σε σχέση με αυτούς που δεν αθλούνται. Στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, η καθημερινή βόλτα μίας ώρας ή τουλάχιστον τρεις-τέσσερις φορές την εβδομάδα βοηθά στον περιορισμό της οστικής απώλειας και, συνεπώς, στη διατήρηση της οστικής μάζας. Παρόλα αυτά, δεν μπορεί να αντικαταστήσει πλήρως την έλλειψη των οιστρογόνων, τα οποία είναι υπεύθυνα για την οστική απώλεια. Αυτό επιβεβαιώνεται από παρατηρήσεις σε αθλήτριες που πάσχουν από αμμηνόρροια λόγω της συνεχούς άσκησης και παρουσιάζουν απώλεια οστικής μάζας παρά τη συνέχιση της άσκησης. Παρ’ όλα αυτά, η βόλτα και η άσκηση που ενεργοποιούν το βάρος του σώματος αποτελούν το καλύτερο μέσο για τη διατήρηση ή ακόμα και την αύξηση της οστικής μάζας. Ακόμη και σε ηλικιωμένα άτομα, η άσκηση βοηθά όχι μόνο στη μείωση της οστικής απώλειας, αλλά επιπλέον, διατηρώντας το μυϊκό σύστημα σε καλή κατάσταση, αποφεύγει τις πτώσεις που συχνά οδηγούν σε καταγματικές καταστάσεις, ανεξαρτήτως της οστεοπόρωσης. Αν και η κολύμβηση βοηθά στην άσκηση των μυών και στην κινητικότητα των αρθρώσεων, δεν φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά την πρόληψη ή τη θεραπεία της οστεοπόρωσης, επειδή δεν ασκείται με το βάρος του σώματος.
2. Διατροφή
Μία διατροφή πλούσια σε ασβέστιο είναι απαραίτητη για την επίτευξη και διατήρηση της κορυφαίας οστικής μάζας. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα αποτελούν την καλύτερη πηγή ασβεστίου. Ένα κυβικό εκατοστό γάλα περιέχει περίπου ένα χιλιοστό του γραμμαρίου ασβέστιο. Ορισμένα λαχανικά, ιδιαίτερα το σπανάκι, εμποδίζουν την απορρόφηση του ασβεστίου λόγω των οξαλικών ουσιών που περιέχουν. Επίσης, πρέπει να αποφεύγεται η υπερβολική κατανάλωση πρωτεϊνών, και ιδιαιτέρως του κρέατος, το κάπνισμα και τα αλκοολούχα ποτά, λόγω των αρνητικών επιπτώσεών τους στην υγεία.
3. Φάρμακα
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την πρόληψη και θεραπεία της οστεοπόρωσης διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες:
- Αντιοστεολυτικά (αναστολείς των οστεοκλαστών)
- Οστεοπαραγωγικά (ενεργοποιητές των οστεοβλαστών)
- Τροποποιητικά του μεταβολισμού του ασβεστίου
- Μικτά σχήματα
Τα οιστρογόνα αποτελούν ένα από τα πιο αποτελεσματικά φάρμακα για την πρόληψη της οστικής απώλειας σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Εμποδίζουν την οστική αποδόμηση και έτσι μειώνουν την απώλεια οστικής μάζας. Τα οφέλη τους συνεχίζονται όσο διαρκεί η θεραπεία. Ωστόσο, η μακροχρόνια χρήση μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο αιμορραγιών και ενδεχομένως καρκίνου της μήτρας. Η συνδυαστική χορήγηση με προγεστερόνη φαίνεται να μειώνει αυτόν τον κίνδυνο.